Stress en insulineresistentie

Eerder schreef ik al blogs over bloedsuiker regulatie* en insuline resistentie*. Daarin een duidelijke, begrijpelijke uitleg over hoe dat nu precies werkt in ons lichaam, vaak ontstaan vanuit verkeerde voeding & leefstijl.

Maar wist je dat je door chronische stress ook insulineresistentie kan ontwikkelen?

Wanneer er sprake van stress is, komt er cortisol vrij. Cortisol is een stress hormoon.

Het lichaam maakt geen onderscheid tussen lichamelijke of psychisch/emotionele stress, of de stress van toen (in de oertijd) of nu, stress is gewoon stress.

Je kunt externe stress ervaren door bijvoorbeeld je overvolle agenda, een telefoon die steeds afgaat (oproep, appjes of smsjes), problemen met je gezin of familie of ander slecht nieuws.

Interne stress wordt vaak veroorzaakt door problemen in je lijf: een infectie, verkeerde voeding, intoleranties of allergieën, of tekorten aan voedingsstoffen.

Van oudsher was stress dat we moesten vechten of vluchten, dus het was belangrijk dat er energie naar onze hersenen en spieren gingen. Ons systeem is er op ingericht dat bij aanmaak van cortisol daarom ook glucose vrij komt in ons bloed voor energie om in beweging te komen. Dit haalt het lichaam uit glycogeen uit de lever of spieren.

Glycogeen is de opslag van glucose, als voorraad voor mindere tijden (van oudsher bedoeld wanneer er langere tijd sprake van voedselschaarste was).

Omdat we met de stress van tegenwoordig niet meer in beweging hoeven te komen, en de cortisol blijft pieken bij chronische stress, blijft de glucose ook in ons bloed circuleren, en wordt er steeds meer en opnieuw glucose vrij gemaakt. Veel vrije glucose in het bloed, zorgt ervoor dat er weer insuline aangemaakt moet worden, om de bloedsuikerspiegel weer te verlagen.

Door (chronische) stress verhoogt je bloedsuikerspiegel dus, zelfs zonder dat je wat eet!

In een tijdelijke situatie van stress kunnen we dit best handelen. Bij glucose in het bloed, maakt de alvleesklier insuline aan, welke ervoor zorgt dat de glucose in de cel komt. Geen probleem. De cellen zijn insulinegevoelig, en kunnen dit opnemen.

Insuline is een hormoon, dat zorgt dat de bloedsuikerspiegel omlaag gaat, wanneer dat nodig is, én het helpt glucose de cel in.

Maar bij langdurig te veel glucose in het bloed, moet er voortdurend insuline aangemaakt worden.

Met als gevolg dat insulinereceptoren steeds minder gevoelig worden. En zo ontstaat dus langzamerhand insulineresistentie vanuit chronische stress.

Stress is een onderschatte oorzaak van het ontstaan van insulineresistentie. Om stress te reguleren maakt het lichaam hormonen aan zoals cortisol en adrenaline. Deze stresshormonen zijn van invloed op de bloedsuikerspiegel en energieverbranding in de cel en staan onder invloed van de hersenen.

De stressrespons is een heel natuurlijke reactie van het lichaam op allerlei prikkels binnen en buiten het lichaam. Een acute stressreactie helpt ons te bepalen wat belangrijke informatie is en adequaat te reageren op gebeurtenissen in onze omgeving. Echter, chronische stress kan negatieve gevolgen hebben voor de zelfregulatie van het lichaam, waaronder dus de bloedsuiker regulatie.

Kortdurende acute stress is niet erg, en soms zelfs goed, als je na een stressvolle situatie maar weer de tijd kunt nemen om te ontspannen.

De functie van stress

Stress is van oudsher een overlevingsmechanisme van het lichaam die je in staat stelt om alert te reageren in geval van gevaar of heftige angst. Je bent in staat om te vluchten (flight) of te vechten (fight) en in uiterste nood zelfs te bevriezen (freeze). Dit overlevingsmechanisme was handig in de oertijd. De gevaren die er toen waren, waren ook echte gevaren. Zoals een tijger die op de loer ligt. Ons oerbrein was in staat om daar alert op te reageren.

Zo nu en dan is zo’n stressvolle situatie een handige manier om onszelf weer even te ontwikkelen en sterker te worden. Na een stressvolle situatie heb je dan de mogelijkheid om weer tot rust te komen en te herstellen. De spanning vloeit als het ware zo weg.

Chronische stress levert een langdurige verhoging van het hormoon cortisol op. Dit kan in geval van insulineresistentie onder andere de bloedsuikerspiegel ontregelen. Daarnaast bouw je door chronische stress een resistentie op voor cortisol. Hierdoor wordt je ongevoeliger voor de cortisol met als gevolg dat het lichaam steeds meer aanmaakt.

Ieder mens is uniek en reageert daarom anders op acute en/of chronische stress. De één is stress gevoeliger dan de ander. Hoog sensitief gevoelige mensen zijn vaak ook gevoeliger voor stress.

Moderne wereld en ons oerbrein

Ons stress systeem werkt in principe nog steeds hetzelfde als in de oertijd, al is het systeem er niet op ingericht dat we constant stress hebben. Ons DNA heeft zich daar (nog) niet op aangepast.

Onze genen kunnen zich aanpassen, maar dit gaat zeer traag, namelijk een 0,5 % per miljoen jaar. Aan de buitenkant zijn we als mens enorm veranderd, maar genetisch zijn we nog vrijwel identiek aan de genen van de oermens.

Ons oerbrein reageert in onze moderne wereld op alles waarvan het denkt dat het om een alerte reactie vraagt. Al onze schermpjes, overvloedige geluiden, drukte op de weg, deadlines, de kinderen en zo kunnen we nog wel even doorgaan, wat allemaal stress oplevert. We worden constant getriggerd om steeds maar alert te zijn. Daardoor zitten we chronisch in de stress.

Ons moderne leven trekt ons in een vicieuze cirkel. We ervaren continue onrust en piekeren over de toekomst of juist over het verleden. Het piekeren houdt je in zijn greep. Het geeft stress waardoor je gespannen bent. Deze spanning zorgt er voor dat je lichaam denkt dat je acuut moet handelen, vechten of vluchten. Je krijgt een hogere hartslag en ook je bloeddruk gaat omhoog. Verder worden je pupillen kleiner waardoor je scherper ziet. Ook spits je jouw oren waardoor je beter kunt horen. Vanwege de vele prikkels van het moderne leven zijn we niet in staat om te herstellen en de spanning van ons af te laten glijden.

Verband tussen chronische stress en insulineresistentie

Uit onderzoek blijkt dat er een verband is tussen chronische stress en insulineresistentie en dat chronische stress uiteindelijk zelfs kan leiden tot insulineresistentie. Dit heeft te maken met het stresshormoon cortisol. Wanneer je gestrest bent, maken je bijnieren het hormoon cortisol aan.

Uit onderzoek blijkt ook dat stress kan leiden tot diabetes. Mensen met veel stress hebben een groter risico op diabetes type 2. Dit komt omdat er door stress extra hormonen vrijkomen die zorgen voor insuline resistentie (minder gevoelig voor insuline).

In Amerika is de link gevonden dat mensen die al aanleg hebben voor diabetes (aanwezig in de genen) in geval van (emotionele en lichamelijke) stress ook vatbaarder zijn voor de ontwikkeling van diabetes.

Conflict tussen cortisol en insuline

Als je last hebt van chronische stress zal cortisol glycogeen blijven omzetten in glucose, waardoor je teveel glucose in je bloed hebt. Insuline zal de overbodige glucose blijven opruimen. Cortisol wil glucose in het bloed hebben en insuline wil de glucose opslaan als glycogeen. Door dit conflict zullen de cellen op een gegeven moment niet meer goed reageren op insuline.

Er gebeurt hetzelfde als wanneer je constant een te grote hoeveelheid suikers en koolhydraten binnenkrijgt: de cellen kunnen de glucose niet meer opnemen en opslaan. Er ontstaat een insulineresistentie.

Maar ook cortisol receptoren worden door overbelasting steeds ongevoeliger. Beide systemen raken in een vicieuze cirkel, en houden elkaar op deze manier in stand.

Naast de insuline resistentie zorgt chronische stress, door de verhoogde cortisol waarde, dat je meer gaat eten of snoepen. Bij chronische stress, en constant hoog cortisol, is er meer behoefte aan eten. Dit is vaak ook het probleem bij zogenaamde ‘emotie eters’.

Daarnaast brengt te weinig slaap of slecht (door)slapen het systeem nog meer in de war, en uiteindelijk de totale hormoonhuishouding uit balans.

Slaap en rust zijn het beste medicijn in deze, naast gezonde voeding en leefstijl zoals het van oorsprong bedoeld is. Maar het begint bij bewustwording, het begrijpen waarom het zo werkt.  

Heb je chronische stress, dan is dit echt een punt van aandacht. Hoe gezond je ook eet; chronische stress sloopt je lichaam. Daar kan geen gezond voedingspatroon tegenop.

Orthomoleculaire therapie kan hierbij ondersteunen, ik help je graag op weg.

Gezonde groet,

Kim Snijder

Op natuurlijke wijze met gezondheid aan de slag

Fijne dag, geniet!

* Bloedsuiker regulatie (orthowijs.nl)

* Insulineresistentie (orthowijs.nl)